Όλο και πιο πίσω πάει η Ιστορία του Αιγαίου!

Ευρήματα στο «Σπήλαιο του Κύκλωπος» στα Γιούρα δείχνουν μία από τις αρχαιότερες κατοικημένες θέσεις του νησιωτικού Αιγαίου, από το 9000 π.Χ.!

Βρέθηκε γραπτή κεραμική, νεολιθικής περιόδου, «υψίστης τελειότητος»!

Πολλές περιοχές στην Ελλάδα διαφημίζουν ότι το σπήλαιό τους ήταν αυτό στο οποίο κατοικούσε ο περίφημος Κύκλωπας, που συνάντησε ο Οδυσσέας. Κι αυτό γιατί περιποιείτιμή για τον Έλληνα να συνδέεται με τα γραφόμενα του Ομήρου...

Ένα όμως από αυτά, είναι πιο φημισμένο απ' όλα: Το σπήλαιο στην νησίδα Γιόυρα, των Βορείων Σποράδων. Προσφάτως, μάλιστα, η πολύμηνη ανασκαφική έρευνα, που διενήργησε η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος, με επί κεφαλής τον κ. Αδαμάντιο Σάμψων, καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, έφερε στο φως σπάνια και εκπληκτικά ευρήματα, από την «προϊστορική» περίοδο έως βυζαντινά χρόνια!

Όπως όλα τα «σπήλαια του Κύκλωπος» στην Ελλάδα έτσι κι αυτό ζώνεται με θρύλους: Απ' αυτό, λένε, πετούσε πέτρες κι εβύθιζε τα διερχόμενα πλοία. Εάν κολυμβήσει κανείς στα νερά αυτά, μπορεί ακόμη να ιδεί τις πέτρες που έριξε ο γίγαντας, αλλά και βυθισμένα ίχνη αρχαίων δρόμων, αλλά και οικιών καθώς και αρχαίων δομικών υλικών...

Το συγκεκριμένο σπήλαιο, λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε από τον κάτοικο του Αιγαίου, 11.000 χρόνια πριν από σήμερα! Διερευνήθηκε (1992-1996) και ανακαλύφθηκαν σε αυτό πλήθος κεραμικών, υψηλής αισθητικής, εργαλεία από πέτρα και οστά ζώων, κοσμήματα από θαλασσινά όστρακα και δεκάδες ακόμη αντικείμενα...

Το σπήλαιο (50 Χ 40 Χ 15 μ.) ευρίσκεται στην Ν. πλευρά του νησιού. Καθώς προχωρά γίνεται βαραθρώδες και καθίσταται επικίνδυνη η προσέγγισή του.

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα της μεσολιθικής εποχής (9η-7η χιλιετία π.Χ.). Σε επάλληλα δάπεδα κατοικήσεως ευρέθησαν εστίες και υπολείμματα τροφών (εκατοντάδες χιλιάδες οστά ζώων, πουλιών και κυρίως ψαριών, τεράστιες ποσότητες θαλάσσιων οστρέων και σαλιγκαριών, που μας υποδεικνύουν τι περιελάμβανε η δίαιτα αυτών των ανθρώπων). Άρα οι Αιγαίοι, το 9000 π.Χ. ήσαν και αλιείς και κυνηγοί. Επίσης η παρουσία εργαλείων από οψιδιανό της Μήλου, στα μεσολιθικά χρόνια, δείχνει ότι ήδη είχε αναπτυχθεί η ναυσιπλοΐα και η θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων περιοχών του Αιγαίου. Άλλωστε ο μεσολιθικός πολιτισμός ήταν εκτεταμένος σε όλο το Αιγαίο[1]... Πάντως, το σπήλαιο φωτίζει μια εποχή, η οποία για πρώτη φορά φωτίζεται, στον χώρο του Αιγαίου. Αλλά βέβαια, αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλα ευρήματα, σε άλλες περιοχές, όταν οι αρχαιολόγοι τολμήσουν να δουν καθαρότερα και να πουν την αλήθεια, συνεργαζόμενοι και με άλλους επιστήμονες, γιατί μόνο η σκαπάνη δεν φτάνει πια...

Ανάμεσα στα ευρήματα του Σπηλαίου στα Γιούρα ξεχωρίζουν τα 45 αγκίστρια, διαφόρων μεγεθών, που όμοιά τους δεν έχουν ξαναβρεθεί, μέχρι σήμερα, στον ελλαδικό χώρο! Επίσης βρέθηκαν κοσμήματα από όστρακα, πεταλίδες που είχαν μετατραπεί σε... κουτάλια, καθώς και πλήθος από λίθινα και οστέινα εργαλεία. Βρέθηκε και τμήμα ανθρωπίνου κρανίου, που ανήκει σε γυναίκα, ηλικίας 65-70 ετών - σπάνιο, γιατί επισήμως λέγεται ότι ήταν χαμηλός ο μέσος όρος ζωής τότε... Έτσι το «Σπήλαιο του Κύκλωπος» γίνεται μια από τις αρχαιότερες, μέχρι στιγμής, πολιτισμένες θέσεις του νησιωτικού Αιγαίου. Και προσφάτως εκδόθηκε και δεύτερος τόμος στην Αμερική, για το συγκεκριμένο σπήλαιο. Κάτι που αποδεικνύει το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητος...

Άλλα σημαντικά ευρήματα ανήκουν στην νεολιθική περίοδο (6500-4000 π.Χ.). Βρέθηκε γραπτή κεραμική, μέσης νεολιθικής περιόδου, «υψίστης τελειότητος», όπως υπογραμμίζει ο κ. Σάμψων. Επίσης στο εσωτερικό του σπηλαίου ευρέθησαν θραύσματα 20 περίπου αγγείων, και στο σημαντικό είναι ότι είχαν «διακοσμητικά θέματα», επηρεασμένα από την υφαντική, μάλλον «δημιουργήθηκαν, κατά πάσα πιθανότητα, από γυναικεία χέρια σε τοπικό εργαστήριο»! Στη νεωτέρα νεολιθική περίοδο η χρήση του σπηλαίου έγινε πιο εντατική. Οι άνθρωποι ασχολούντο περισσότερο με την κτηνοτροφία (ευρέθησαν πολυάριθμα οστά ζώων). Ας μην ξεχνάμε ποτέ, πως η θεσσαλική νεολιθική κεραμική ενέπνευσε μεγάλους καλλιτέχνες (όπως τον Πικάσο, κ.ά.), να δημιουργήσουν και να διακοσμήσουν έργα τους!

Η α΄ αίθουσα, πολύ κοντά στην είσοδο, απέδειξε πυκνότατη κατοίκηση. Το εσωτερικό, απέδωσε λίγα δείγματα χρήσεως κατά την κλασική, ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Από τα ρωμαϊκά χρόνια (1ος-2ος αι. μ.Χ.) ευρέθησαν πλούσια ευρήματα, κυρίως λύχνοι, άρα ίσως το σπήλαιο τότε χρησιμοποιήθηκε ως χώρος λατρείας.

Προϊστορικά ευρήματα του 9000 π.Χ. και σε σπήλαια της Μαγνησίας,η οποία κατοικείται τουλάχιστον από το 30.000 π.Χ.

Σημαντικά ευρήματα 11.000 περίπου χρόνων έχει φέρει στο φως η έρευνα που διεξάγει επί σειρά ετών η Εφορεία Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας και στην πυκνοκατοικημένη ήδη από την νεολιθική εποχή περιοχή της Μαγνησίας, με επί κεφαλής τον κ. Αδ. Σαμψών, καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.
Έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε περισσότερα από 200 σπήλαια και βραχοσκεπές στην Μαγνησία απεκάλυψαν σημαντικά προϊστορικά ευρήματα, τα οποία μαρτυρούν την συνεχή κατοίκηση των σπηλαίων αυτών έως και την νεωτέρα ιστορική περίοδο.

Η Μαγνησία - όπως και όλη η Θεσσαλία, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι - διαθέτει τεράστιο μνημειακό, ιστορικό και πολιτισμικό πλούτο προς διερεύνηση. Σπήλαια με «προϊστορικά» ευρήματα έχουν εντοπιστεί, ιδιαίτερα, στο Πήλιο, του «βουνού των Κενταύρων», περιμετρικά της λίμνης Βοιβηίδος (Κάρλας), στον Αλμυρό, και όπως προανέφερα, στα Γιούρα Αλοννήσου, κ.α.

Περιμετρικά της λίμνης Βοιβηίδος η Εφ. Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Β. Ελλάδος, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Δανίας εν Αθήναις, βρήκαν σε σπήλαια και βραχοσκεπές κεραμική, νεολιθικών κυρίως χρόνων, αλλά και μεταγενέστερων περιόδων. Αυτό τεκμηριώνει την συνεχή τους χρήση, από τους προϊστορικούς έως και τους όψιμους ιστορικούς χρόνους, όπως αναφέρει ο κ. Μιχάλης Κοντός, αρχαιολόγος της Εφ. Σπηλαιολογίας.

Στο περίφημο, αν και μικρό, Σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου έρευνες έφεραν στο φως πολύ σημαντικά ευρήματα. Είχε προηγηθεί δυστυχώς εκτεταμένη λαθρανασκαφική δραστηριότητα, η οποία έχει επανειλημμένως διαπιστωθεί στο σπήλαιο - όπως και στα χιλιάδες αφύλακτα σπήλαια της Ελλάδος, από το αδιάφορο υπουργείο Πολιτισμού μας! Αφού καταληστεύθηκε το σπήλαιο, η Εφορεία τοποθέτησε μεταλλική θύρα, που δεν ανοίγει ούτε για ευαίσθητους και φιλίστορες επισκέπτες... Το σπήλαιο αυτό είχε χρήση από την νεολιθική και την μυκηναϊκή περίοδο, έως τους κλασικούς-ελληνιστικούς χρόνους, καθώς και στην ύστερη αρχαιότητα! Τα ευρήματα περιλαμβάνουν κυρίως κεραμική, αλλά και διάφορα μικροαντικείμενα, όπως πήλινα σφονδύλια, κωνικά κομβία μυκηναϊκών χρόνων από στεατίτη, λυχνάρι, χάλκινο ρωμαϊκό νόμισμα, κ.ά. Έρευνες έγιναν και σε άλλα 10 περίπου σπήλαια και βραχοσκεπές γύρω από την Βοιβηίδα.

Στην «εθνοαρχαιολογική» έρευνα (2006-2008) σε διάφορα σπήλαια στην περιοχή της Μαγνησίας και του Πηλίου (σε δύο μικρά σπήλαια στην ακρόπολη της Γορίτσας, σε ένα σπήλαιο στην Νταμούχαρη, στο σπήλαιο «Μπουρδουβάνου» στο Μούρεσι, κ.ά.), περισυνελέγησαν επιφανειακά ευρήματα, που χρονολογούνται στους νεολιθικούς και «προϊστορικούς» χρόνους. Στην δε «Σπηλιά του Αγρίππου» στα Καλά Νερά, ευρέθη κεραμική, λίθινα εργαλεία, κλπ. Τα σπήλαια αυτά είχαν διάφορες χρήσεις στο διάβα των χρόνων: Κατοικίας, αποθηκεύσεως, σταυλισμού ζώων, ίσως και ταφική-λατρευτική, κλπ.

Στην περιοχή Μαγησίας υπάρχουν και σπήλαια ιστορικών χρόνων: Στο Αχίλλειο, στα Κρούνια (στο οποίο ανασκαφή έδειξε υδρομαστευτικές εγκαταστάσεις και έφερε στο φως διάφορα κινητά ευρήματα, όπως κεραμική, οστά ζώων, όστρεα, λίθινα εργαλεία, λυχνάρια, κ.ά.), στην περίφημη Βαθυσπηλιά στην Μηλίνα, όπου έχει ευρεθεί κεραμική ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

Τέλος, σε αυτήν την αναφορά, ας μην λησμονήσουμε και τις έρευνες που διεξήγαγε και ο αείμνηστος Δημήτριος Θεοχάρης σε διάφορα σπήλαια της Μαγνησίας (Σπήλαιο «Μοναχικό Άντρο» ή «του Κώστα» και «Τύμπανο» ή «Σαρακηνός»), από τα οποία επίσης προέκυψαν ενδιαφέροντα ευρήματα. Σε βάραθρο στην περιοχή των Μελισσάτικων, είχε βρει κεραμική της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, καθώς και οστά ζώων. Αλλά περαιτέρω έρευνα δεν διεξήχθη!..
Για περισσότερα: http://www.archaiologia.gr

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, πως σε σπήλαια του Πηλίου έχουν ευρεθεί δείγματα «έργων τέχνης», τα οποία χρονολογούνται στην νεω¬τέρα παλαιολιθική εποχή (30.000-8.000 π.Χ.). Αυτή θεωρείται, μέχρι στιγμής, η αρχαιοτέρα απόδειξις κατοικήσεως και αναπτύξεως πολιτισμού στην Μαγνησία!
Ο Δικαίαρχος αναφέρει ότι «στην κορυφή του Πηλίου όρους υπάρχει σπήλαιο, το καλούμενο Χειρώνιο[2], και ιερό του Ακταίου Διός». Και μας εκμαρτυρά το εξής έθιμο της περιοχής: «Κατά την ανατολή του Κυνός, εποχή δη¬λαδή του μεγάλου καύσωνος, ανέρχονται εκεί οι επιφα-νέστεροι των πολιτών, όσοι ευρίσκονται εις την ακμή της ηλικίας των, κατ' επιλογήν του ιερέως, ζωσμένοι με καινουργή και κομμένα εις τρία μέρη δέρματα ζώων. Τούτο συμβαίνει δια να προφυλάσσονται από το ψύχος επάνω εις το όρος»...

Στις απορρώγες του Μαυροβουνίου, στην παραλία του Βένετου, υπάρχουν επίσης σπήλαια, σε σχήματα ιπνών (= κλιβάνων, καμινιών). Στους αρχαίους Ιπνούς οδηγούμεθα σήμερα δυστυχώς μέσω κακών χωματόδρομων ή πεζοπορικών μονοπατιών. Άλλωστε «Ιπνοί» ονομαζόταν η του Πηλίου σπηλαιώδης ακτή της Θεσσαλίας (βλ. σχ. Ηρόδ., Στράβ.).

Από την Βυζίτσα, 1 χλμ. μόνο πεζοπορία, μέσα σε μια υπέροχη διαδρομή, μέσ' στο πράσινο, και σε παραδοσιακό καλντερίμι, ευρίσκεται το λεγόμενο «Σπήλαιο του Κενταύρου Χείρωνος». Άλλοι τοποθετούν το άντρο του Χείρωνος στα βόρεια, όπου είναι μια σπηλιά εύρους 2 μ. και ένας λίθος που είχε καταπέσει έχει φράξει την είσοδό της.

Σπηλιές και τα θαλασσοσπήλαια είναι γεμάτη και η Σκύρος: Διατρυπητή, Πεντέκαλλη (όπως λέει και το όνομά της είναι πεντάμορφη σπηλιά), η Σπηλιά Λαουδέρη, το φημισμένο για τις σπηλιές του Λιμνονάρι (Λιμνωνάρι) με τις Σπηλιές Αυγουστή, την Κόκκινη Σπηλιά, την Ανεραϊδοσπηλιά, κ.ά.

Τέλος, η Αλόννησος είναι γνωστή για τα δεκάδες σπήλαιά της, όπου φωλιάζουν φώκιες.
Στην Μαγνησία, έχουν ήδη έχουν εντοπισθεί περισσότεροι από 40 «προϊστορικοί» οικισμοί, με πιο άρτια οργανωμένους, αυτούς στο Διμήνι και το Σέσκλο, κοιτίδες των Αργοναυτών... Η Μαγνησία έχει να προσφέρει πολλά ακόμη στην έρευνα του ελλαδικού-αιγαιακού πολιτισμού, που θα ανατρέψει πολλά. Αρκεί να υπάρχει γι' αυτό πολιτική βούληση... Υπάρχει;

Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις-Μαγνησία» (υπό έκδοσιν).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:[1] Ανασκαφές έχουν αποδείξει μεσολιθικούς οικισμούς στις Κυκλάδες (Μαρουλά Κύθνου και Νάξο), στον Κεραμέ Ικαρίας, στην Χάλκη Δωδεκανήσου, κ.α. που απεκάλυψαν δραστήριους πληθυσμούς, αλιείς και ναυσιπλόους.
[2] Οι κορυφές του Πηλίου όρους ελέγοντο Χειρωνίδες άκραι, διότι εκεί διητάτο ο κένταυρος Χείρων. Ο Κένταυρος ήταν υιός του Κρόνου (λαβόντος μορφήν ίππου), και της Φιλύρας. Γεννηθείς κατά το ήμισυ ανήρ και κατά το ήμισυ ίππος, διακρινόμενος επί πολεμική αρετή και επί σοφία, παιδαγωγήσας και διδάξας διαφόρους ήρωας, τον Ηρακλή, τον Ιάσονα, τους Διοσκούρους, τον Αχιλλέα, ακόμη δε και σε αυτόν τον Ασκληπιό διδάξας την ιατρική!

xronos